O equipo da escavación da mámoa 4 de Guidoiro Areoso segue a traballar con toda a información recollida durante os dous meses de intervención no Areoso, e unha parte importante desta tarefa, que implica un importante esforzo, é o tratamento básico da cultura material.
Durante a escavación fomos recuperando os obxectos arqueolóxicos que ían aparecendo, con especial coidado de rexistrar correctamente o seu contexto, a unidade estratigráfica nas que apareceron, a súa localización tridimensional e mesmo a posición na que apareceu concretamente algunha desas pezas (se estaba plana, fincada, a orientación…), xa que toda esta información fálanos da peza, pero tamén do seu contexto e axuda a interpretala.
Tamén tivemos especial coidado na extracción de determinados materiais que son especialmente sensibles ou delicados, como as pezas metálicas que, unha vez que se sacan do ambiente no que estiveron depositadas durante tanto tempo, poden perder materia e consistencia moi facilmente. Tamén tivemos especial coidado con certos conxuntos cerámicos especialmente fráxiles ou en condicións de deterioro extremo, como os restos óseos ou con algún recipiente que se podía extraer completo. Este foi o caso dun cacharro (A-949) que apareceu no interior da cámara tal e como foi deixado desde o momento da súa deposición orixinal, como xa vos contamos nun post do perfil de Facebook Areoso Arqueoloxía do 8 de setembro…
Para facer este traballo tan delicado, contamos cun tipo de especialista imprescindible nunha escavación arqueolóxica como é unha conservadora–restauradora. Deste xeito, a nosa compañeira Andrea Fernández Campoy realizou un coidadoso traballo, tanto durante a propia escavación como despois no laboratorio, traballos que resumimos aquí.
Durante a escavación, as especiais condicións deste sitio determinaron o deseño do tipo de traballo e técnicas que se debían aplicar: o Areoso é unha contorna mariña, polo que hai unhas condicións específicas de humidade, salinidade e a propia presenza da area, que afectan ao material que se pode conservar no sitio e como debe ser tratado despois para que estea nas mellores condicións posibles. Tamén, atopámonos diante dun xacemento que, dadas as altas posibilidades de que non tivera sido espoliado ou gravemente modificado en datas históricas, podería deparar, a prioiri, o achado de restos significativos e pouco alterados desde o momento da súa deposición orixinal, como así foi.
Varios conxuntos cerámicos foron extraídos con especial coidado, destacando o caso do cacharro do interior da cámara, a peza rexistrada co código PZ-M4A16-A-949. Trátase dun cunco cerámico decorado completo que, aínda que no momento da súa escavación semellaba estar nun bo estado de conservación xeral, tamén era posible observar algunhas fisuras na pasta cerámica, polo que se decidiu non baleirar a terra do seu interior e realizar unha protección superficial e estrutural a base de gasa de escaiola.
Para que este material non entrase en contacto directo coa peza (podendo con elo interferir en posibles análises futuras), empregouse papel de aluminio a xeito de capa de intervención, ou sexa, unha capa cun material “non contaminante” entre a peza e a gasa con escaiola que lle dá consistencia. Tamén mantívose, nalgunhas zonas, a capa de terra orixinal que o recubría polo exterior, nas partes onde esta se atopaba adherida ás paredes do recipiente, xa que esta terra protexe a superficie do obxecto ata o seu tratamento definitivo en laboratorio, funcionando ademais como unha segunda capa de intervención. Esta protección foi elaborada para recubrir a peza por toda a parte superior. En canto á base, que foi o último en escavarse, deixouse ao ar, coa fin de favorecer o secado da pasta cerámica, xa que coa humidade esta resulta máis branda e, polo tanto, tamén moito máis fráxil. Unha vez que secou e a escaiola endureceu, foi extraída do terreo e a peza foi volteada para apoiala sobre a zona engasada. Posteriormente foi envolta en plástico de burbulla y gardouse nunha caixa de cartón para trasladala ao laboratorio.
Algo parecido fíxose cos restos óseos do interior da cámara, do que falaremos en detalle nun próximo post. Os líticos non precisaron un tratamento especial, xa que se atopaban en bo estado en xeral, coa única precaución de embolsar algunha peza con máis coidado que o resto, como as doas. En canto aos metais, en xeral atopáronse en bo estado no momento do seu achado, coas alteracións habituais nestes casos: mineralizacións en distintos graos e produtos de corrosión, con algúns focos de cloruros activos no caso dos bronces. Non obstante resultaban tamén moi consistentes. Foron introducidos en bolsas e caixas herméticas, para manter un ambiente estable ata o seu tratamento de restauración no laboratorio.
Xa no laboratorio, realizouse un tratamento básico dos materiais arqueolóxicos extraídos durante a escavación, que consistiu principalmente na súa limpeza-lavado; o seu siglado, co que cada peza márcase cun número único que permite identificar a peza individualmente; a súa catalogación e inventario, coa creación dunha base de datos coa información máis fundamental de cada peza individual, coas súas condicións de rexistro e outra información asociada; e finalmente, o seu embalaxe definitivo para que este material sexa perfectamente localizable e estea conservado en boas condicións durante o seu almacenaxe.
No caso dos fragmentos cerámicos, só en grupos contados e moi evidentes procedeuse ao pegado-unión de fragmentos (por medio de resina acrílica, reversible con acetona), deixando ese labor máis amplo para os especialistas que se farán cargo do estudio tipolóxico definitivo do conxunto, como vos contaremos en próximos post. A limpeza-lavado foi moi superficial, suficiente para poder apreciar as características das distintas pastas cerámicas, realizada con auga corrente e cepillos suaves para non danar a superficie. Debido a que as pezas proceden dun entorno moi salino, o secado foi gradual para evitar as alteracións propias da cristalización das sales. Algúns conxuntos de fragmentos non se lavaron para preservar o material adherido e as costras interiores de cara a futuras análises. Outros materiais foron recollidos xunto coa mesma terra da súa contorna, debido ao interese que podería ter a análise destas terras. O siglado efectuouse por medio de pequenas etiquetas de papel impresas, adheridas aos fragmentos con resina acrílica, reversible con acetona.
Coas pezas líticas procedeuse dun xeito similar, excepto no caso dos machados, as dúas esferas de granito, algún muíño de man e as pequenas contas circulares de xisto, que tampouco se lavaron para poder efectuar os estudos e as análises correspondentes, como vos contaremos tamén en próximos post. En todo caso, simplemente se levou a cabo un cepillado suave co fin de retirar o sedimento máis evidente e non o que se atopa máis adherido á peza.
O percorrido de todo o material arqueolóxico que rexistramos na escavación da mámoa 4 do Areoso está case empezando de novo xa que, neste momentos, xa está en mans dos expertos que van a proceder ao seu estudio en profundidade, que nos dará información sobre a súa funcionalidade, tipoloxía, cronoloxía, etc.
Con todo o proceso de procesado básico xa rematado, podemos dar CIFRAS DEFINITIVAS DA CULTURA MATERIAL REXISTRADA NA INTERVENCIÓN, na que acadamos o rexistro dun total de case 3.000 fragmentos cerámicos, algo máis de 650 líticos e 7 pezas metálicas, un proceloso traballo que levou a cabo fundamentalmente a nosa restauradora Andrea Fernández Campoy, e máis o responsable do rexistro en campo, o arqueólogo Xosé Ramón Martínez Casal, aos que non podemos máis que recoñecer e agradecer a súa grande labor e implicación.
Andrea e Xosé Ramón recollendo con coidado cunchas de mexillón
que son moi fráxiles e excepcionalmente atopábanse enteiras neste punto,
baixo unha grande lousa da cámara desprazada sobre o cuncheiro
Guidoiro Dixital 